Izabela Blimel: Panie dziekanie, proszę powiedzieć, jakie znaczenie ma Wydział Neofilologii UAM w strukturze całego Uniwersytetu i w kontekście badań humanistycznych w Polsce?

Prof. UAM dr hab. Andrzej Narloch, Dziekan Wydziału Neofilologii UAM: 

Nasz Wydział ma istotne znaczenie zarówno w strukturze Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, jak i w skali krajowej, jeśli chodzi o badania humanistyczne. Jesteśmy jednym z największych i najbardziej zróżnicowanych językowo oraz kulturowo wydziałów uczelni. W strukturze wydziału funkcjonuje kilka instytutów i dwie katedry, a także kilkadziesiąt zakładów prowadzących badania oraz dydaktykę w zakresie języków nowożytnych – od europejskich, takich jak angielski, niemiecki, francuski, hiszpański, włoski, portugalski czy szwedzki, po języki pozaeuropejskie, m.in. arabski, japoński, hindi i chiński.

Wydział integruje różne obszary humanistyki: lingwistykę, literaturoznawstwo, kulturoznawstwo, translatorykę, glottodydaktykę i badania nad komunikacją międzykulturową, co czyni go jednym z filarów umiędzynarodowienia UAM. Ponadto aktywnie uczestniczymy w strategicznych projektach Uniwersytetu, takich jak Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza (IDUB), co umacnia naszą pozycję w polskim środowisku akademickim i zwiększa rozpoznawalność na arenie międzynarodowej.”

W KONTEKŚCIE BADAŃ HUMANISTYCZNYCH W POLSCE

Jesteśmy jednym z liderów w badaniach językoznawczych i literaturoznawczych.
Wydział jest uznawany za jeden z czołowych ośrodków badań nad językami obcymi i literaturą w Polsce. Pracownicy regularnie publikują w renomowanych czasopismach, organizują konferencje międzynarodowe i otrzymują granty z NCN, NPRH oraz programów unijnych, np. nowy: Projekt „TEaching foreign Languages in a Multicultural Environment” (TELME), realizowany przez pracowników Instytutu Języków i Literatur Romańskich na Wydziale Neofilologii, otrzymał finansowanie Komisji Europejskiej w wysokości 3 756 000 euro w programie Erasmus Mundus – Joint Master. W projekcie, koordynowanym przez uniwersytet w Rennes (Francja), obok naszej uczelni wezmą udział ośrodki akademickie w Burgos (Hiszpania), Limerick (Irlandia), Åbo Akademi (Finlandia).

Kształcenie wysokiej klasy filologów oraz nauczycieli języków obcych jest jednym z fundamentów działalności naszego Wydziału. Nasi absolwenci są cenionymi specjalistami w sektorze edukacyjnym, tłumaczeniowym, kulturowym i dyplomatycznym. Dzięki temu Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu wysokiego poziomu kształcenia językowego w Polsce.

I.B.: Jakie kierunki na wydziale są dziś atrakcyjne, czy popularne? 

A.N.: W ostatnich latach największym zainteresowaniem kandydatów cieszą się kierunki, takie jak: japonistyka, lingwistyka stosowana, filologia hiszpańska oraz filologia norweska. Choć kierunki, takie jak: filologia francuska, włoska, rosyjsko-angielska, szwedzka, czy germańska nie znajdują się w ścisłej czołówce pod względem liczby kandydatów na jedno miejsce, wciąż utrzymują stabilne progi rekrutacyjne i cieszą się stałym gronem odbiorców. Świadczy to o zróżnicowanych motywacjach i preferencjach przyszłych studentów oraz o tym, że mniej popularne filologie wciąż odgrywają istotną rolę w kształceniu akademickim.

Najmocniejsze strony Wydziału

kadra naukowa, oferta dydaktyczna i projekty badawcze

Wydział Neofilologii UAM wyróżnia się na tle innych jednostek humanistycznych w Polsce dzięki kilku kluczowym atutom. Nasze najmocniejsze strony to trzy główne obszary: kadra, oferta dydaktyczna, projekty badawcze.

1. Kadra naukowa: 

• Uznani specjaliści z zakresu językoznawstwa, literaturoznawstwa, kulturoznawstwa, translatoryki i glottodydaktyki. Wielu profesorów i doktorów habilitowanych to osoby z dorobkiem międzynarodowym (publikacje w Scopus, WoS, członkostwo w stowarzyszeniach językoznawczych i literackich).

• Bogate doświadczenie dydaktyczne.

• Mobilność akademicka – członkowie kadry regularnie uczestniczą w wymianach, projektach Erasmus+, stażach zagranicznych (m.in. Niemcy, Japonia, USA, Francja, Australia).

2. Oferta dydaktyczna:

• Bogactwo kierunków i języków: ponad 30 kierunków i specjalności; uczymy ponad 30 języków, oferujemy m. in. filologie: japońską, indologię, skandynawistykę, sinologię, ukraińską oraz filologie łączone: rosyjsko-angielską, ukraińsko-angielską, angielsko-chińską, przy współpracy z innymi wydziałami.

• Programy o profilu praktycznym – j. niemiecki i komunikacja w biznesie (np. umiejętności w zakresie translacyjnym, interkulturowym) nacisk położony jest na realne kompetencje zawodowe.

• Nowoczesna metodyka nauczania języków – wykorzystanie platform e-learningowych, zajęcia w laboratoriach fonetycznych.

• Niektóre studia są w języku angielskim, mamy również native speakerów.

3. Projekty badawcze i naukowe:

• Liczne granty z NCN (Opus, Sonata, Preludium), NPRH, WEAVE-UNISONO – wydział regularnie pozyskuje finansowanie na projekty w zakresie językoznawstwa, przekładoznawstwa, badań nad kulturą i komunikacją międzykulturową, glottodydaktyką. W 2024 zorganizowaliśmy 24 konferencje krajowe i zagraniczne. 

• Tematyka zgodna z trendami światowymi – badania nad wielojęzycznością, językiem w przestrzeni publicznej (linguistic landscapes), językiem w kontekście migracji, digital humanities. mniejszościami językowymi

• Aktywność wydawnicza – własne czasopisma naukowe (np. Neofilolog, Studia Rossica Posnaniensia, Glottodidactica), publikacje monografii i tomów zbiorowych w uznanych oficynach. 

W roku 2024 wydano łącznie 22 tomy.

I.B.: W jaki sposób Wydział angażuje się w międzynarodowe projekty naukowe i dydaktyczne?

A.N.: Wydział Neofilologii UAM aktywnie uczestniczy w międzynarodowych projektach zarówno naukowych, jak i dydaktycznych, co wzmacnia jego pozycję jako jednego z najważniejszych ośrodków filologicznych w Europie Środkowo-Wschodniej. 

Projekty badawcze i naukowe

Granty międzynarodowe (UE i inne):

• Pracownicy uczestniczą w projektach badawczych dotyczących m.in. wielojęzyczności, przekładu literackiego, komunikacji interkulturowej, digital humanities.

• Koordynacja i partnerstwo – Wydział pełni zarówno rolę lidera, jak i partnera w projektach międzynarodowych.

• Udział w międzynarodowych zespołach badawczych, m.in. z uczelniami z: Niemiec, Francji, Skandynawii, USA, Japonii.

• Współpraca z Polsko-Niemiecką Fundacją na Rzecz Nauki. 

Projekty dydaktyczne i edukacyjne

Erasmus+: Ponad 100 umów bilateralnych z uczelniami w UE, Norwegii, Turcji, Japonii. Studenci wyjeżdżają na semestralne/roczne wymiany, a kadra prowadzi zajęcia w uczelniach partnerskich. Wydział regularnie gości visiting professors i native speakerów.

Studenci także włączają się w naukę: Laureaci konkursów ID-UB, Study@research, ADVANCED Best Student Grant, biorą udział w projektach pracowników naukowych. Projekty dydaktyczne w ramach partnerstw z instytucjami kultury, np. Goethe-Institut.

I.B.: Jakie znaczenie ma znajomość języków obcych w dzisiejszej nauce i komunikacji międzynarodowej? 

A.N.: Uważam, że znajomość języków obcych ma kluczowe znaczenie we współczesnej nauce i komunikacji międzynarodowej. Nie chodzi już tylko o „kompetencję praktyczną”, ale o narzędzie uczestnictwa w globalnym obiegu wiedzy i kultury. Warto wyróżnić takie czynniki jak: 

 1. Język jako dostęp do wiedzy i badań.

• Publikacje naukowe – większość artykułów w renomowanych czasopismach ukazuje się w języku angielskim; wiele ważnych badań w naukach humanistycznych, społecznych i technicznych publikowanych jest też po niemiecku, czy francusku.
  Brak znajomości języków ogranicza dostęp do światowego dorobku naukowego.

• Współpraca badawcza – międzynarodowe projekty badawcze (np. Horizon Europe, Erasmus+) wymagają aktywnej komunikacji i współpracy w językach obcych, najczęściej po angielsku.
  Języki są podstawą transnarodowego dialogu naukowego.

2. Język jest niezbędny w mobilności.

Programy wymiany (Erasmus+, Fulbright, DAAD) opierają się na wielojęzyczności i zakładają studia, staże i badania prowadzone w środowisku wielokulturowym.

3. Język jako narzędzie krytycznego myślenia i kompetencji międzykulturowej.

• Znajomość innych języków pozwala zrozumieć inne sposoby konceptualizacji świata, co jest szczególnie ważne w naukach humanistycznych i społecznych.

• Dzięki znajomości j. obcych rozwijamy kompetencje międzykulturowe, ponieważ język to nie tylko słowa, ale i kody kulturowe. Współczesny naukowiec i profesjonalista powinien potrafić nawigować między kulturami.

4. Znajomość języków = przewaga zawodowa i naukowa.

 W publikacjach, konferencjach, komunikacji zespołowej, pracy w międzynarodowych instytucjach, czy projektach badawczych, znajomość języków to realna przewaga konkurencyjna.

I.B.: Jakie kompetencje, oprócz językowych, rozwija się dziś na Wydziale Neofilologii?

A.N.: Współczesne studia na Wydziale Neofilologii UAM to znacznie więcej niż tylko nauka języków. Programy są projektowane tak, by rozwijać kompleksowe kompetencje humanistyczne, cyfrowe i miękkie, odpowiadające na potrzeby rynku pracy, świata akademickiego i społeczeństwa. Główne obszary to:

Kompetencje analityczne i krytyczne myślenie

• Praca z tekstem (literackim, publicystycznym, naukowym, użytkowym) uczy wielopłaszczyznowej analizy, interpretacji i oceny przekazów kulturowych.

• Studenci rozwijają umiejętność argumentowania, wnioskowania i formułowania opinii, co przydaje się zarówno w pracy naukowej, jak i w życiu zawodowym.

Komunikacja międzykulturowa i empatia kulturowa

• Studia nad literaturą, kulturą i historią różnych krajów rozwijają świadomość różnic kulturowych i uczą, jak skutecznie porozumiewać się w kontekście międzynarodowym.

• To kluczowe m.in. w dyplomacji, biznesie, turystyce, organizacjach międzynarodowych i edukacji.

Kompetencje cyfrowe i medialne

• W ramach niektórych specjalności (np. translatoryka, glottodydaktyka, digital humanities) studenci uczą się obsługi narzędzi:

  • Trados,

  • platform e-learningowych,

  • edytorów multimedialnych i cyfrowych baz danych.

Pisanie akademickie i profesjonalne

• Zajęcia uczą, jak pisać teksty:

  • akademickie (eseje, analizy, artykuły naukowe),

  • zawodowe (CV, maile formalne, raporty, recenzje, tłumaczenia użytkowe),

  • kreatywne (scenariusze, adaptacje, teksty kultury).

• Uczestnicy często pracują nad własnymi projektami lub tłumaczeniami publikowanymi później w czasopismach.

I.B.: Jakie wyzwania stoją dziś przed kształceniem neofilologicznym? 

A.N.: Współczesne kształcenie neofilologiczne stoi przed licznymi wyzwaniami wynikającymi z dynamicznych zmian społecznych, technologicznych, kulturowych i edukacyjnych. Najważniejsze z nich to: 

1. Zmiana funkcji języków i ich hierarchizacja.

• Rosnąca dominacja języka angielskiego w nauce i biznesie powoduje marginalizację mniej powszechnych języków (np. klasycznych, regionalnych, nieeuropejskich).

• Wyzwanie: utrzymać zainteresowanie studiami innych języków i przekonać, że różnorodność językowa ma wartość kulturową, poznawczą i polityczną.

2.Dostosowanie do rynku pracy.

• Pracodawcy coraz częściej oczekują od absolwentów kompetencji praktycznych, cyfrowych i miękkich, nie tylko znajomości języka.

• Wyzwanie: łączenie wiedzy filologicznej z umiejętnościami zawodowymi (tłumaczenie, lokalizacja, glottodydaktyka, edytorstwo, analiza tekstu, komunikacja międzykulturowa).

3. Cyfryzacja edukacji.

• Rozwój AI, tłumaczy maszynowych, narzędzi informatycznych i e-learningu zmienia sposób uczenia się języków i pracy tłumacza.

• Wyzwanie: włączenie nowych technologii do dydaktyki.

4. Spadek prestiżu nauk humanistycznych.

• Humanistyka (w tym filologie) bywa postrzegana jako „niepraktyczna” lub „niedochodowa” w porównaniu z kierunkami technicznymi i biznesowymi.

• Wyzwanie: udowadnianie społecznej i kulturowej roli języków i humanistyki – zwłaszcza w czasach globalnych kryzysów, migracji, konfliktów czy dezinformacji.

5.Zmiana stylu nauczania i oczekiwań studentów.

• Młode pokolenie oczekuje interaktywności, elastyczności, szybkiego dostępu do treści, a często także natychmiastowej użyteczności wiedzy.

• Wyzwanie: przekształcenie tradycyjnych metod filologicznych w nowoczesne, aktywizujące formy dydaktyki, bez utraty ich głębi.

I.B.: Jaka jest rola humanistyki w erze technologii i sztucznej inteligencji, pana zdaniem? 

A.N.: W moim przekonaniu, rola humanistyki w świecie zdominowanym przez technologie i sztuczną inteligencję nie maleje, ale ewoluuje. Z tradycyjnego strażnika dziedzictwa kulturowego humanista staje się dziś współtwórcą cyfrowej rzeczywistości, uczestnicząc w projektach digital humanities, badaniach nad językiem maszynowym, czy etyką sztucznej inteligencji. Sztuczna inteligencja (AI) nie posiada sumienia ani zdolności rozumienia kontekstu kulturowego, dlatego potrzebuje humanisty jako krytycznego i etycznego filtra. Współczesne firmy coraz częściej zatrudniają absolwentów kierunków humanistycznych jako analityków komunikacji, etyków danych, czy specjalistów ds. narracji, czyli tłumaczy pomiędzy światem kodu a światem człowieka.

I.B.: Jakie jest znaczenie kompetencji miękkich w kształceniu humanistów i ich rola na rynku pracy?

A.N.: Kompetencje miękkie odgrywają kluczową rolę w wielu zawodach, również w branżach technologicznych. Coraz częściej obserwujemy, że firmy z sektora IT zatrudniają absolwentów kierunków humanistycznych jako analityków komunikacji, specjalistów ds. etyki danych, ekspertów w zakresie narracji, czy mediatorów pomiędzy światem technologii a odbiorcą końcowym. Humanista, pod warunkiem otwartości na nowe obszary i rozwijania dodatkowych umiejętności, znajdzie swoje miejsce w dynamicznie zmieniającym się świecie pracy.

Jeżeli miałbym doradzić młodym osobom rozważającym studia neofilologiczne, ale jeszcze niezdecydowanym, zadałbym im pytanie: co tak naprawdę Państwa interesuje? Czy jest to kultura, literatura, współczesne społeczeństwa, analiza tekstów i dyskusje o nich?, ponieważ  studia na Wydziale Neofilologii nie ograniczają się do nauki języka obcego, ale oferują szerokie spojrzenie na świat z perspektywy kulturowej.

Neofilologia, w przeciwieństwie do kierunków, takich jak: prawo, medycyna, czy inżynieria, nie przygotowuje do jednego, ściśle określonego zawodu. Otwiera natomiast wiele dróg kariery: tłumaczenia, nauczanie języków obcych, komunikacja międzykulturowa w zespołach międzynarodowych, praca w dyplomacji, organizacjach pozarządowych, turystyce, a nawet w sektorze IT, czy HR. Kluczowe jest jednak łączenie kompetencji językowych z innymi, np. w zakresie technologii, pedagogiki, czy zarządzania.

Często spotykam się z opinią, że po studiach filologicznych trudno znaleźć zatrudnienie. Badania wśród absolwentów pokazują jednak, że jest to mit, ponieważ wskaźnik bezrobocia w tej grupie jest bardzo niski. Wyzwanie związane z odnalezieniem się na rynku pracy częściej dotyczy absolwentów kierunków masowo oferowanych przez uczelnie prywatne, takich jak zarządzanie czy marketing, gdzie liczba absolwentów przewyższa zapotrzebowanie rynku.

Podsumowując, absolwenci kierunków humanistycznych często wyróżniają się szerszym spojrzeniem na świat, elastycznością myślenia oraz zdolnością do zmiany stanowiska pod wpływem rzetelnej argumentacji. Osoba zainteresowana studiami językowymi powinna skupić się na wyborze języka, który ją pasjonuje, a następnie rozwijać kompetencje jak najszerzej, nie obawiając się o brak perspektyw zawodowych.

Studia są czasem dojrzewania do świadomego wyboru ścieżki kariery. Wielu studentów w momencie rozpoczęcia edukacji wyższej nie ma jeszcze sprecyzowanych planów, a odsetek rezygnacji po pierwszym semestrze jest stosunkowo wysoki. Jednakże, warto dodać, iż filologie uznawane za trudne, takie jak: sinologia, japonistyka, czy arabistyka, jednak są oblegane, co  świadczy o rosnącym zainteresowaniu i determinacji kandydatów. 

Zapraszamy na studia na naszym wydziale!

I.B.: Dziękuję za rozmowę i życzę nieustającego rozwoju, a także powodzenia w dalszym umacnianiu pozycji Wydziału na arenie krajowej i międzynarodowej.

Wydział Neofilologii | Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu