Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG)

Państwowy Instytut Badawczy

„Odnosząc się z szacunkiem do tradycji i dokonań naszych poprzedników,

śmiało podejmujemy nowe wyzwania.”  prof. Wiesław Oleszek

 Izabela Blimel: Jeśli chodzi o rozwój Instytutu w ostatnich sześciu latach, odkąd jest pan dyrektorem, mam na myśli zarówno rozwój naukowy, jak i działalność na rzecz służby publicznej, IUNG pod pana kierownictwem przeżywa prawdziwy okres renesansu, co znalazło potwierdzenie w nominacji do tegorocznej edycji Nagrody Kryształowej Brukselki 2016. Jaka jest pana refleksja na ten temat?

Prof. dr hab. Wiesław Oleszek, Dyrektor Naczelny IUNG:
 Myślę, że możemy mieć powody do radości i satysfakcji, gdyż otrzymaliśmy nominację do tegorocznej edycji Nagrody Kryształowej Brukselki 2016 przyznawanej w kategoriach: nauka, biznes i nagroda indywidualna. Jestem więc dumny, że wśród nominowanych w kategorii Instytuty, znalazł się IUNG. Nominacja jest dla nas ważnym wyróżnieniem, ponieważ jest przyznawana za sukcesy w Programach Ramowych Unii Europejskiej. Jest także cenionym wśród naukowców i przedsiębiorców wyróżnieniem za innowacyjność i wkład w rozwój polskiej nauki i gospodarki.

I.B.: Niewątpliwie dużym sukcesem jest budowa i uruchomienie Innowacyjno-Naukowego Centrum Badań Rolniczych (INCBR), obiektu high-tech na miarę XXI wieku. Jakie atuty posiada INCBR? 

W.O.: Tak, w 2015 roku oddaliśmy do użytku Innowacyjno-Naukowe Centrum Badań Rolniczych (INCBR),  przy ulicy Krańcowej w Puławach, wybudowane z funduszy Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej, współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Jest to miejsce, w którym zgrupowane są wszystkie laboratoria i nowoczesna aparatura, spełniające najwyższe standardy europejskie. Do nowego obiektu przenieśliśmy z Pałacu Książąt Czartoryskich pięć zakładów IUNG-PIB: Zakład Biochemii i Jakości Plonów, Zakład Mikrobiologii Rolniczej, Zakład Hodowli i Biotechnologii Roślin, część laboratoryjną Zakładu Gleboznawstwa Erozji i Ochrony Gruntów oraz Główne Laboratorium Analiz Chemicznych, posiadające akredytację PCA.  INCBR jest bardzo ważną inwestycją, wzmacniającą potencjał naukowy miasta i regionu oraz umożliwiającą rozwój współpracy z przedsiębiorstwami i instytucjami z regionu Polski Wschodniej. INCBR przyczynia się do rozwoju badań naukowych, prac rozwojowych, wdrożeniowych i upowszechnieniowych, podnosi ich jakość i wiarygodność, jak również zdecydowanie poprawia standardy i warunki pracy dla pracowników Instytutu. W uznaniu  dla tej inwestycji Fundacja Qualitas przyznała Instytutowi certyfikat Jakość Roku® 2015 w kategorii nauka.

I.B.: Jakie kierunki badań są realizowane w Instytucie?

W.O.: Kierunki badań, które realizujemy w IUNG to: gleboznawstwo, nawożenie i gospodarka nawozowa, uprawa roli, uprawa zbóż i roślin pastewnych, produkcja biomasy na cele energetyczne, hodowla i uprawa chmielu oraz tytoniu, wybrane zagadnienia z fitochemii i mikrobiologii rolniczej, ocena różnych systemów gospodarowania, regulacja zachwaszczenia w uprawach rolniczych, ograniczanie emisji gazów cieplarnianych, biogospodarka. Prace badawcze realizujemy w 11 zakładach naukowych oraz 9 Rolniczych Zakładach Doświadczalnych, położonych w różnych regionach Polski.

I.B.: Jaką rolę w kraju pełni IUNG? 

W.O.: Zależy nam bardzo na wypracowaniu równowagi pomiędzy działaniami o charakterze czysto naukowym i działaniami dotyczącymi służby publicznej. Z jednej strony podlegamy Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a więc naszą misją jest praca na rzecz zwiększenia innowacyjności i konkurencyjności polskiego rolnictwa, a z drugiej strony jesteśmy zobligowani do prowadzenia badań naukowych na najwyższym światowym poziomie, zgodnie z wymaganiami MNiSW. I staramy się tym wymogom sprostać, łącząc harmonijnie obie sfery działalności.         

  Działalność IUNG jest ukierunkowana na problemy rozwoju zrównoważonego produkcji rolniczej i kształtowania środowiska rolniczego. Ważnym czynnikiem jest także wspieranie decyzji władz administracyjnych i samorządowych. Poprzez swoją działalność Instytut przyczynia się do zwiększenia innowacyjności i konkurencyjności polskiego rolnictwa. Współpracujemy z ośrodkami doradztwa rolniczego, uczelniami i szkołami rolniczymi. Posiadamy zintegrowany system informacji o przestrzeni rolniczej, który charakteryzuje się dużą reprezentatywnością oraz umożliwia wykonywanie szeregu map numerycznych o różnej skali i zasięgu terytorialnym, przydatnych do zarządzania przestrzenią rolniczą na różnych poziomach zarządzania.

I.B.: W IUNG realizowane są programy wieloletnie, jakie? 

W.O.: Na lata 2016-2020 opracowaliśmy program wieloletni pn. „Wspieranie działań w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej w Polsce oraz kształtowania jakości surowców roślinnych”. Główny ciężar prac wykonywanych w ramach tego programu stanowią ekspertyzy, analizy, oceny oraz propozycje dotyczące doskonalenia współpracy nauki z doradztwem i praktyką rolniczą.

Jesteśmy również koordynatorem programu wieloletniego pn. „Zwiększenie wykorzystania krajowego białka paszowego dla produkcji wysokiej jakości produktów zwierzęcych w warunkach zrównoważonego rozwoju”, ustanowionego na lata 2016-2020.

Ponadto pracownicy Instytutu uczestniczą w realizacji programu wieloletniego dotyczącego postępu biologicznego i ochrony zasobów genowych, koordynowanego przez Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – PIB w Radzikowie.

I.B.: Panie profesorze, proszę powiedzieć, jak został pan dyrektorem IUNG?

W.O.: Funkcję dyrektora Instytutu pełnię od sześciu lat, jednakże cały czas jestem naukowcem z krwi i kości. Bardzo ważna dla mnie jest praca badawcza, na którą niestety mam coraz mniej czasu, a także pokazanie własnym przykładem pracownikom, że można wiele dokonać, zarówno w obszarze naukowym, jak i w zarządzaniu Instytutem. Przez 17 lat byłem kierownikiem Zakładu Biochemii i Jakości Plonów IUNG, który dzięki moim staraniom został dobrze wyposażony w aparaturę naukową, a dzięki wysokiej jakości prac w nim wykonywanych, stał się rozpoznawalną jednostką na całym świecie. W jesieni mojej aktywności zawodowej postanowiłem więc wykorzystać moje doświadczenia w kierowaniu zakładem, jak i doświadczenia zdobyte podczas pracy w instytucjach zagranicznych i przenieść je na poziom Instytutu. Przyznaję, że musiałem też podejmować nowe wyzwania, między innymi, dotyczące funkcjonowania RZD IUNG i stworzenie z tych jednostek regionalnych centrów innowacji i postępu technologicznego w rolnictwie. Bardzo mi w tym pomogli Dyrektorzy RZD, których uważam za wysokiej klasy specjalistów.

 I.B.: Jaka jest strategia rozwoju Instytut? Najważniejsze punkty w strategii rozwoju. 

W.O.: Strategię rozwoju IUNG oparłem na trzech filarach. Po pierwsze stworzyłem silny dział obsługi nauki, który profesjonalnie obsługuje zakłady naukowe na etapie przygotowania, a następnie prowadzenia i rozliczania projektów badawczych. W ten sposób jesteśmy w stanie odciążyć naukowców pracujących koncepcyjnie nad swoimi projektami.

Drugą, bardzo ważną kwestią jest usprawnienie systemu promocji i sprzedaży naszych dokonań. Powstał zespół, który dba o jakość każdej publikacji wychodzącej z IUNG. Celem tego działania jest wychwycenie jak najlepszych prac, które mają szanse na publikację w wysoko punktowanych czasopismach naukowych, co w efekcie decyduje o wynikach rankingu instytutów badawczych.

 Trzecią sprawą, którą udało się rozwinąć w IUNG jest inwestycja w rozwój i szkolenie młodej kadry. Obecnie obserwujemy zmianę pokoleniową w Instytucie, dlatego ważnym zadaniem jest przygotowanie od samego początku młodych osób do pracy, zgodnie ze standardami europejskimi. Organizujemy liczne szkolenia, wyjazdy i staże, dzięki którym młodzi ludzie nabierają doświadczeń oraz mają szanse na bezpośrednie porównanie warunków pracy i możliwości realizacji badań, jakie gwarantuje im IUNG, z ośrodkami zagranicznymi.  W ramach 7. Programu Ramowego UE koordynowałem projekt pn. „Proficiency” realizowany w ramach programów Reg Pot, dedykowanych na rozwój potencjału jednostek badawczych. Program ten pozwolił wielu młodym pracownikom IUNG wyjechać do wybranych przez siebie jednostek w Europie, z własnymi środkami, na okresy od kilku tygodni do kilku miesięcy. Skorzystało z tego programu około 80 młodych naukowców. W tym samym czasie przyjęliśmy grupę około 50 osób z zagranicy. Taka wymiana znacznie pobudza aktywność zawodową.

I.B.: Jakie najważniejsze zadania, cele w strategii rozwoju IUNG może pan wyróżnić, które realizujecie z sukcesem?

  W.O.: Jednym z naszych głównych zadań jest przygotowanie Instytutu do oceny parametrycznej przez Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych. Ocena parametryczna IUNG jest zarazem miernikiem naszych sukcesów badawczych, ale także ważnym wskaźnikiem, mającym wpływ na wysokość przyznawanych dotacji. Wiadomym jest, że im wyższa kategoria, tym środki większe. Dlatego nasze starania koncentrują się na uzyskaniu kategorii A. W ciągu czterech lat podwoiliśmy liczbę publikacji, przypadającą na jednego pracownika. Obecnie jest to wynik 0,7 publikacji kategorii A na pracownika naukowego. Moim marzeniem byłby wynik 1:1. To byłoby prawdziwym sukcesem, więc do tego dążymy.

    Skoncentrowałem się również na procesie przebudowy sztywnej struktury zakładowej. Uważam ten system za przeżytek. Dlatego krok po kroku odchodzimy od struktur zakładowych na rzecz centrów: systemów i technologii produkcji, badań środowiskowych i klimatu oraz Innowacyjno-Naukowego Centrum Badań Rolniczych (INCBR). W ramach Centrów powstawać będą ponadzakładowe struktury problemowe,, zespoły interdyscyplinarne, wykonujące wspólnie określone badania lub aplikujące o projekty badawcze, potrafiące rozwiązywać problemy w sposób komplementarny. Udało nam się już przełamać starą strukturę poprzez stworzenie w INCBR jednego, wspólnego laboratorium wstępnej obróbki prób glebowych i roślinnych, z którego korzystają wszyscy pracownicy. Miejsce to stwarza możliwości do nawiązania współpracy, wymiany pomysłów pomiędzy pracownikami z różnorakich obszarów zainteresowań. Korzystają oni ze wspólnej aparatury do przygotowania prób w jednym miejscu. Rozwiązania architektoniczne wewnątrz INCBR również sprzyjają zmianom w mentalności pracowników. Pokoje i laboratoria wyposażone są w przestronne okna, co poprawia komfort pracy. Wszystkie te działania mają na celu usprawnienie tworzenia zespołów problemowych oraz interdyscyplinarnych w IUNG.

  Kolejną kwestią jest wzmocnienie działalności Rolniczych Zakładów Doświadczalnych (RZD IUNG-PIB). Obecnie stanowią one mocną bazę doświadczalną IUNG, są integralną częścią Instytutu. W ostatnich kilku latach dzięki dokonanym inwestycjom została zasadniczo zmodernizowana baza sprzętowa, jak również poprawiona  strona wizualna budynków gospodarczych. Działalność Rolniczych Zakładach Doświadczalnych ma szczególne znaczenie dla IUNG, gdyż prowadzą one produkcję rolniczą w zróżnicowanych warunkach glebowo-klimatycznych. Stanowią jednocześnie centra, w których wdrażamy w praktyce nowoczesne rozwiązania organizacyjne i technologiczne oferowane przez naukę. Ponadto są ośrodkami kultury rolnej, które upowszechniają zasady dobrej praktyki rolniczej i osiągnięcia nauki rolniczej w najbliższej okolicy i rejonie swojego działania. RZD prowadzą również działalność promującą badania Instytutu.

I.B.:  Jak ocenia pan rozwój Instytutu w  latach 2012-2015? Co udało się jeszcze osiągnąć od czasu, gdy został pan dyrektorem?

 W.O.: Lata 2012-2015 to okres kształtowania nowego modelu funkcjonowania Instytutu. Ważnym elementem tego modelu jest wprowadzenie systemu motywacyjnego dla pracowników. Postanowiłem wyróżniać finansowo tych, którzy na to zasługują. Wprowadzanie systemu wyróżnienia najlepszych i połączenie go z systemem oceny wyników pracy, motywuje pracowników, zarówno do przygotowania publikacji na coraz wyższym poziomie, jak i do występowania o projekty i granty. Pracownicy otrzymują premie, odbywają liczne szkolenia, korzystając z programów, uczestniczą we wszystkich możliwych wyjazdach zagranicznych. Jest to obopólna korzyść, zarówno dla pracownika, jaki i Instytutu, gdyż dzięki nawiązanym kontaktom do IUNG trafiają nowe projekty. W dużym stopniu rozszerzyliśmy współpracę z naukowymi ośrodkami z zagranicy. Premiowanie osób, pracujących na dobrą markę IUNG uważam za słuszne. Jest to niezwykle cenna grupa ludzi, ponieważ bez ich umiejętności, energii i zaangażowania nie byłby możliwy tak dynamiczny rozwój Instytutu oraz umacnianie jego pozycji w europejskiej i światowej przestrzeni badawczej.

   W IUNG nastąpił proces odmłodzenia kadry. W chwili obecnej 40% kadry ma mniej niż 40 lat, a 60% mniej niż 50 lat. Wykształciliśmy pokolenie młodych pracowników naukowych, do których należy przyszłość Instytutu, ale brakuje nam tzw. frontmenów. Po odejściu wielu zasłużonych i znanych profesorów na emeryturę, potrzebna jest nam grupa młodszych pracowników naukowych dobrze rozpoznawalnych w kraju i za granicą. Taka grupa w Instytucie istnieje, ale jest zbyt wąska. Trzeba ją koniecznie poszerzać.

I.B.: Jakimi projektami jeszcze może poszczycić się IUNG?

   W.O.: Prowadzimy System Monitoringu Suszy Rolniczej w Polsce (SMSR), na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. O wystąpieniu suszy decyduje cały kompleks warunków meteorologicznych i glebowych. W wyznaczaniu obszarów dotkniętych suszą, oprócz wartości klimatycznego bilansu wodnego, są brane pod uwagę właściwości retencyjne gleb, ustalone według kategorii glebowych. W ten sposób uwzględniamy fakt silnego zróżnicowania podatności pokrywy glebowej Polski na skutki niedoboru wody. SMSR ma za zadanie wskazać obszary, na których mogły potencjalnie wystąpić straty spowodowane warunkami suszy dla upraw uwzględnionych w ustawie o dopłatach do ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt gospodarskich w Polsce.

  Realizujemy ważny projekt, prowadzony wspólnie z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, tj. Obszary o Niekorzystnych Warunkach Gospodarowania (ONW). Wykonujemy również ankietyzację gospodarstw prowadzących działalność rolniczą na  obszarach szczególnie narażonych na azotany pochodzenia rolniczego (OSN). Celem tego działania jest opracowanie raportu dla Komisji  Europejskiej, dotyczącego ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego.

  W ramach finansowania „Biostrateg” koordynujemy projekt dotyczący rolnictwa niskoemisyjnego, czyli takiego w którym emisja gazów cieplarnianych jest zredukowana do możliwego minimum. Naszym partnerem przemysłowym jest Grupa Azoty, Zakłady Azotowe Puławy. Partnerami naukowymi są Instytut Ochrony Środowiska oraz Instytut Agrofizyki PAN. Zamierzamy policzyć emisyjność wybranych nawozów począwszy od ich wytwarzania, aż do wykorzystania w produkcji roślinnej. Najpierw badania będą prowadzone w puławskich Azotach i reprezentatywnej grupie gospodarstw rolnych, a następnie w ośmiu zakładach doświadczalnych, w różnych regionach Polski. Przetestujemy i wdrożymy praktyki rolnicze, pozwalające zmniejszyć emisje gazów cieplarnianych. Aktualne oszacowania emisyjności są oparte na danych statystycznych GUS. Brakuje wyników pomiarów terenowych. Ten projekt pozwoli takie dane uzyskać. Podczas stosowania nawozów azotowych na polach do atmosfery trafia bardzo silny gaz cieplarniany – podtlenek azotu. Pomiary jego emisji z pól wymagają bardzo czułych przyrządów i nigdy nie były prowadzone w Polsce na większą skalę.
 Przygotowujemy się także do przeprowadzenia informatyzacji całego Instytutu. Na ten cel posiadamy już pieniądze i jest on obecnie w fazie realizacji.

I.B.: Jak ocenia pan współpracę Instytutu z biznesem?

 W.O.: Współpraca z biznesem jest trudna, gdyż dla właścicieli przedsiębiorstw wyznacznikiem działalności jest przede wszystkim wynik finansowy. Przez pewien czas odwiedzałem właścicieli firm i prowadziłem z nimi rozmowy na temat współpracy. W większości przypadków przedsiębiorcy obawiają się ryzyka. Dlatego stworzyłem inny model nawiązywania kontaktu z firmami, a mianowicie, pracownicy IUNG po rozpoznaniu potrzeb danej firmy, przygotowują prezentację na temat działalności Instytutu, która może potencjalnie zainteresować przedsiębiorcę. Zapraszamy przedstawicieli firmy do Instytutu i w kameralnym gronie staramy się znaleźć punkty wspólne, dzięki którym jest możliwa współpraca. W ten sposób krok po kroku zbliżamy się do biznesu. Dla przykładu podam, iż w wyniku właśnie takich spotkań nawiązaliśmy współpracę z  firmą JMP Flowers w Stężycy, największym i najnowocześniejszym w Polsce producentem kwiatów ciętych i doniczkowych. Efektem tej współpracy jest projekt, który będziemy realizować w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020 pn. „Utworzenie Centrum Badawczo-Rozwojowego w dziedzinie badań nad innowacyjnymi metodami fenotypowania i zarządzania uprawą roślin ozdobnych”.

   W 2015 roku przystąpiliśmy do procedury uzyskania logo „HR Excellence in Research”, a w marcu 2016 r. Komisja Europejska przyznała zaszczytne logo dla IUNG. Jest to system dla naukowców wspierający instytucje badawcze, związane z nauką, w realizacji „Europejskiej Karty Naukowca” oraz „Kodeksu Postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych”. Dzięki wdrożeniu tych elementów Instytut stał się bardziej rozpoznawalnym i atrakcyjnym ośrodkiem w Europie dla naukowców, poszukujących nowego pracodawcy lub instytucji goszczącej kierowników projektów finansowanych ze środków UE. Sądzę, że wzmocniło to jego rolę jako resortowego Instytutu badawczego, wspierającego procesy zwiększania innowacyjności polskiego rolnictwa i umacniania jego konkurencyjności na rynkach rolnych.

I.B.: Instytut to również Pałac Książąt Czartoryskich….

W.O.: Siedzibą Instytutu jest Pałac Książąt Czartoryskich w Puławach. Mieści się tutaj szereg zakładów naukowych, jak również działy obsługowe Instytutu. Jako właściciel pałacu i przyległego 30 ha parku, który jest otwarty dla społeczeństwa Puław i przybywających do Puław turystów, staramy się w miarę możliwości finansowych utrzymywać ten historyczny obiekt w należytej kondycji. Korzystamy przy tym z dostępnych programów przeznaczonych na konserwację obiektów zabytkowych. Natomiast codzienne utrzymanie tego obiektu finansujemy wyłącznie ze środków własnych Instytutu.

I.B.: Dziękuję za rozmowę i życzę kolejnych sukcesów.