Izabela Blimel: Jaka jest krótka historia Instytutu?

Dr hab. inż. Krzysztof Galos, prof. nadzw. IGSMiE PAN; Dyrektor Instytutu:Historia naszego Instytutu sięga lat 80’ ubiegłego wieku. W roku 1986 zostaje założony Zakład Podstaw Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN, przekształcony następnie w Centrum Podstawowych Problemów Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, a następnie w roku 1998 – w Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk (IGSMiE PAN).

I.B.: Jaka jest w ocenie Pana Dyrektora misja Instytutu?

K.G.: Misją Instytutu jest dostarczanie nauce i gospodarce nowoczesnych, ekonomicznych, ekologicznych i społecznie atrakcyjnych rozwiązań służących zrównoważonemu rozwojowi kraju i regionów w obszarze surowcowym i energetycznym. Misja ta jest realizowana pod hasłem: Surowce i energia dla społeczeństwa. Poza rozwijaną działalnością naukowo-badawczą w tych obszarach, misję tą realizujemy również świadcząc profesjonalne usługi badawczo-rozwojowe dla podmiotów gospodarczych oraz jednostek  administracji rządowej i samorządowej. Ta działalność usługowa przynosi blisko 40% rocznych przychodów Instytutu. Sprawia ona zarazem, że jesteśmy blisko problemów i wyzwań branży górniczej, energetyki i inżynierii środowiska.

I.B.: Jakie są dążenia, cele Instytutu?

K.G.: Dążymy do tego, aby nasza instytucja była miejscem pracy, gdzie szanuje się wartości etyczne. Dbamy o wzrost prestiżu naukowego Instytutu w krajowej i międzynarodowej przestrzeni badawczej oraz do pogłębiania współpracy z przedsiębiorstwami. Chcemy to osiągać m.in. poprzez: 

• Rozwój współpracy z innymi jednostkami naukowymi poprzez udział w realizacji projektów badawczych na poziomie krajowym i europejskim, w szczególności w obszarze innowacyjnych zagadnień badawczych z zakresu szeroko pojętej gospodarki surowcami mineralnymi i energią,
• Rozwijanie więzi z innymi jednostkami naukowymi oraz podmiotami gospodarczymi (zwłaszcza przemysłowymi) w kraju i zagranicą, poprzez wspólną realizację prac badawczych i rozwojowych,
• Rozwijanie posiadanej bazy laboratoryjnej oraz związanej z tym oferty naukowo-badawczej w obszarach będących specjalnością Instytutu.

I.B.: W jaki sposób osiąga się doskonałość naukową?  

K.G.: Instytut posiada kategorię „A” w ostatniej ocenie parametrycznej jednostek naukowych. W 2017 roku Komisja Europejska przyznała nam prestiżowe wyróżnienie HR Excellence in Research, potwierdzające najwyższą jakość pracy naukowej w naszym Instytucie. Efekty pracy naukowej znajdują potwierdzenie w systematycznie rosnącej liczbie publikacji naukowych (średnio 150 pozycji rocznie). Rośnie również liczba cenionych publikacji pracowników Instytutu z listy Journal Citation Report (w roku 2017 − 34 takie publikacje).

Instytut był i jest współorganizatorem wielu kongresów i konferencji naukowych. Cyklicznie organizowanych jest pięć konferencji tematycznych pt.: Zagadnienia Surowców Energetycznych i Energii w Gospodarce Krajowej, Aktualia i Perspektywy Gospodarki Surowcami Mineralnymi, Szkoła Eksploatacji Podziemnej, Warsztaty Górnicze – Zagrożenia Naturalne w Górnictwie, oraz Forum Gospodarki Energetycznej. Planujemy też reaktywację kolejnej – Szkoły Gospodarki Odpadami.  

Od ponad 25 lat funkcjonuje również wydawnictwo naukowe Instytutu, posiadające szeroką ofertę dla polskich i zagranicznych naukowców. Na szczególną uwagę zasługuje kwartalnik Gospodarka Surowcami Mineralnymi − Mineral Resources Management, indeksowany w bazie Web of Science.

I.B.: Co stanowi o pozycji Instytutu?

K.G.: Najcenniejszy kapitał w Instytucie to bez wątpienia nasi pracownicy. W chwili obecnej zatrudniamy blisko 110 osób. Pracownicy naukowi zorganizowani są w cztery zakłady i trzynaście pracowni specjalistycznych. Pozostali pracownicy stanowią wsparcie kadry naukowej w zakresie naukowo-technicznym i obsługi administracyjnej.

Nasi pracownicy posiadają wysokie kompetencje merytoryczne oraz często wieloletnie doświadczenie, pogłębiane w ramach staży i praktyk zagranicznych, w trakcie realizacji prac naukowo-badawczych oraz szkoleń. Są członkami organów doradczych, gremiów opiniujących, stowarzyszeń oraz certyfikowanymi ekspertami i doradcami instytucji krajowych i zagranicznych.

Naszym atutem jest struktura wiekowa, w której niemal 40% zatrudnionych stanowią pracownicy w wieku poniżej 35 lat. Staramy się bowiem łączyć doświadczenie starszych pracowników z zapałem i nowymi ideami proponowanymi przez młodszą kadrę. Kwalifikacje poszczególnych zespołów pozwalają utrzymywać interdyscyplinarny charakter działalności, dostrzegalny w szerokim zakresie aktywności naukowej i badawczo-rozwojowej naszego Instytutu.

Nasi pracownicy posiadają długoletnie doświadczenie w realizacji projektów naukowo-badawczych. Część kadry naukowej stanowią profesorowie z długoletnim (nawet 40-letnim) stażem. Wszyscy kierownicy 13 Pracowni mają co najmniej 10-letnie doświadczenie we współpracy z przemysłem oraz ośrodkami naukowo-badawczymi w kraju i za granicą. Każdy z nich, wraz z zespołem zrealizował co najmniej 50 projektów naukowo-badawczych oraz – głównie – badawczo-rozwojowych.

I.B.: Jak przebiega wasza działalność badawczo-usługowa oraz współpraca krajowa i zagraniczna?

K.G.: Działalność naukowo-badawcza i badawczo-rozwojowe to dwa ważne aspekty funkcjonowania Instytutu. Na przestrzeni czterech ostatnich lat w naszej instytucji zrealizowano blisko 300 projektów i prac o charakterze naukowo-badawczym i badawczo-rozwojowym, w szczególności:

• około 25 kluczowych projektów międzynarodowych,
• około 20 istotnych projektów krajowych,
• ponad 180 usług naukowo-badawczych i badawczo-rozwojowych dla krajowych podmiotów gospodarczych,
• ponad 70 prac dla jednostek administracji rządowej i samorządowej.

W ostatnich kilkunastu latach Instytut zrealizował w międzynarodowych konsorcjach m.in. kilka międzynarodowych projektów w ramach Programu Horyzont2020, kilkanaście projektów w ramach programu KIC Raw Materials oraz kilka projektów międzynarodowych finansowanych z innych źródeł. Z drugiej strony w naszym Instytucie każdego roku wykonujemy 50-60 prac o charakterze naukowo-badawczym – badawczo-rozwojowym dla krajowych podmiotów gospodarczych oraz 20-25 takich prac dla jednostek administracji rządowej i samorządowej.

 I.B.: Jak ocenia Pan współpracę, zarówno z ośrodkami krajowymi, jak i zagranicznymi? 

K.G.: Łącznie liczba podmiotów, dla których Instytut wykonywał prace w ostatnich czterech latach sięga 70. Wykaz najważniejszych firm, z którymi nawiązaliśmy długoletnią współpracę przedstawia dołączona infografika (KKK).

W wyniku wieloletniej działalności na forum międzynarodowym Instytut nawiązał długofalową  współpracę z niemal 30 ośrodkami naukowymi w Europie oraz w Stanach Zjednoczonych. IGSMiE PAN należy także do Konsorcjum KIC Raw Materials, w skład którego wchodzi ponad 120 partnerów z krajów UE. Jest również członkiem licznych sieci naukowo-przemysłowych i klastrów, zarówno międzynarodowych, jak i krajowych, związanych ze zrównoważonym pozyskiwaniem i użytkowaniem surowców i energii.

I.B.: Do kogo skierowana jest oferta Instytut?

K.G.: Naszą ofertą chcemy w szczególności zainteresować przedsiębiorców z sektora przemysłu wydobywczego, paliwowo-energetycznego, podmioty działające w obszarze ochrony i inżynierii środowiska.

Obecny zakres prac realizowanych przez Instytut dla podmiotów gospodarczych jest bardzo szeroki i interdyscyplinarny. Poniżej wskazano główne obszary tematyczne prac oferowanych przez poszczególne Pracownie Instytutu:

1. Geologia stosowana:

• Prognozowanie, poszukiwanie, rozpoznawanie i dokumentowanie złóż kopalin,
• Szacowanie i klasyfikacja zasobów złóż i ich ocena geologiczno-gospodarcza,
• Kartografia geologiczno-gospodarcza i geośrodowiskowa,
• Zasady i podstawy prawne racjonalnej gospodarki złożami, ich waloryzacji i ochrony,
• Systemy informatyczne w gospodarce zasobami złóż (modele cyfrowe złóż),
• Przygotowanie i opiniowanie wniosków koncesyjnych,
• Przygotowywanie projektów robót geologicznych i nadzór geologiczny.

1. Górnictwo:

• Kierunki rozwoju nowych technologii eksploatacji złóż,
• Ocena efektywności systemów eksploatacji złóż,
• Ocena uciążliwości warunków geologiczno-górniczych eksploatacji złóż,
• Cyfrowe modelowanie i harmonogramowanie wydobycia,
• Ocena możliwości zagospodarowania złóż i pozyskiwania surowców mineralnych,
• Ekonomiczne, formalno-prawne, techniczne, technologiczne i środowiskowe uwarunkowania pozyskiwania surowców mineralnych ze źródeł pierwotnych, wtórnych i odpadowych.
• Ekonomika górnictwa i energetyki:
• Ocena ekonomiczna przedsięwzięć inwestycyjnych w górnictwie oraz w sektorze paliwowo energetycznym,
• Wycena aktywów geologiczno-górniczych,
• Projektowanie i szacowanie kosztów pozyskania węgla, likwidacji kopalń, obciążeń publiczno-prawnych i cywilno-prawnych górnictwa,

1. Gospodarka surowcami mineralnymi:

• Analizy i prognozy światowego i krajowego rynku surowcowego (produkcja, podaż, popyt, ceny),
• Modelowanie krajowej gospodarki surowcowej,
• Polityka surowcowa Polski na tle innych krajów,
• Ocena bezpieczeństwa surowcowego kraju.

1. Gospodarka paliwami i energią:

• Polityka energetyczna i ocena bezpieczeństwa energetycznego regionów oraz kraju,
• Narzędzia polityki energetycznej i ekologicznej,
• Modelowanie, prognozowanie i optymalizacja rozwoju krajowego systemu paliwowo-energetycznego, także z zastosowaniem modeli matematycznych,
• Analizy międzynarodowych i krajowych rynków paliw oraz rynków energii,
• Nowe metody wychwytywania oraz magazynowania gazów i energii, w szczególności dwutlenku węgla i wodoru,
• Analizy wykorzystania paliw w transporcie (w tym: e-mobility, CNG).

1. Odnawialne źródła energii:

• Racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych,
• Ocena potencjału geotermalnego wód wraz z analizą korzyści technicznych, ekonomicznych i środowiskowych (w tym walorów balneologicznych i leczniczych),
• Ocena warunków hydrogeologicznych zbiorników wód podziemnych w płytkich horyzontach wodonośnych pod kątem potencjału wodnego (woda pitna) i energetycznego (pompy ciepła)
• Optymalizacja wykorzystania energii geotermalnej w tzw. hybrydowych (wielopaliwowych) systemach ciepłowniczych,
• Ocena stopnia redukcji emisji z paliw biomasowych w nowoczesnych kotłach stałopaliwowych,
• Analiza energooszczędności oraz optymalizacja doboru instalacji do produkcji energii elektrycznej i cieplnej.
• Surowce ze źródeł wtórnych i odpadowych:
• Źródła, parametry jakościowe oraz możliwości użytkowania mineralnych surowców odpadowych i kopalin towarzyszących,
• Charakterystyka mineralogiczno-technologiczna surowców skalnych, w tym odpadowych,
• Możliwości technologiczne oraz aspekty prawno-finansowe odzysku surowców mineralnych z odpadów,
• Badania naturalnych i syntetycznych surowców mineralnych pod kątem ich wykorzystania jako sorbentów gazów,
• Analiza systemów zbiórki i przetwarzania (recyklingu) złomów jako wtórnych źródeł surowców,
• Metodyka śladu środowiskowego (LCA) i śladu węglowego (CF) oraz analizy środowiskowe w całym cyklu życia surowcó
• Geoinżynieria i inżynieria środowiska:
• Badania jakości i stateczności górotworu w warunkach obciążeń statycznych i dynamicznych wokół wyrobisk podziemnych, budowli oraz obiektów naziemnych,
• Badania geofizyczne budowy, właściwości i czasoprzestrzennego zachowania się ośrodków gruntowych i skalnych z zastosowaniem metod falowych: sejsmicznej, sejsmologicznej, sejsmoakustycznej, sejsmometrycznej i georadarowej,
• Rozpoznanie, badania i analiza jakości środowiska gruntowo-wodnego, w szczególności w pobliżu czynnych i zamkniętych obiektów przemysłowych oraz obiektów składowania odpadów,
• Wykorzystanie odpadów wydobywczych i przemysłowych do celów rekultywacji,
• Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych oraz przemysłowych.

Zapraszamy do współpracy i do odwiedzenia naszej strony internetowej: www.min-pan.krakow.pl